W ostatni weekend w Bieszczadach sporo się wydarzyło! Zaczynając od prac i pochówków na budowanym cmentarzu na szczycie Góry Manyłowa, przez ciekawą konferencję naukową z wynikami prowadzonych badań. Zwieńczając wszystko otwarciem Izby Pamięci w Baligrodzie.
W maju ubiegłego roku informowałem o akcji jaka nie miała precedensu od 100 lat. Pasjonaci z Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Galicja” wspólnie z naukowcami i leśnikami na szczycie Góry Manyłowa rozpoczęli budowę pierwszowojennego cmentarza i ekshumują poległych tam w 1915 roku żołnierzy, dając im godny pochówek i przywracając pamięć. Na terenie góry cały czas są prowadzone prace archeologiczne, nad którymi opiekę naukową objęła Fundacja Badań nad Dziedzictwem Kulturowym. Wszystko to odbywa się przy wsparciu Nadleśnictwa Baligród i miejscowych władz, które od początku prowadzą owocną współpracę z poszukiwaczami. Oddolną inicjatywę doceniło również Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznając dotację na projekt, który był finansowany dotychczas prywatnymi środkami oraz prowadzonymi zbiórkami, jak np. specjalne cegiełki w postaci naszywek wysyłane przez SEH Galicja.
Na szczyt góry gdzie obecnie prowadzi już specjalnie oznaczony szlak, będący też swego rodzaju ścieżką edukacyjną… nie jest to lekka droga. To nie zniechęcało jednak naukowców i pasjonatów, którzy przez ostatnie tygodnie codziennie wchodzili nim do pracy, wnosząc ze sobą sprzęt czy materiały potrzebne do badań i budowy cmentarza. Efektem tego w ostatni piątek (30.09.2022) uroczyście pochowano szczątki kolejnych 100 żołnierzy, a całość podsumowano w pierwszej kilkudniowej konferencji naukowej wzbogaconej o interesujące wykłady.
„W sobotę zakończyliśmy pierwszą zorganizowaną przez Fundację Badań Nad Dziedzictwem Kulturowym konferencję w Baligrodzie, której towarzyszyło uroczyste otwarcie Izby Pamięci oraz wejście na szczyt góry Manyłowa dla upamiętnienia poległych. Podczas dwóch dni prelekcji mieliśmy okazję wysłuchać interesujących wystąpień o tematyce historycznej (z różnych perspektyw omówiono problematykę walk prowadzonych podczas I wojny światowej w Bieszczadach), przedstawiono wyniki badań archeologicznych, a także co niezmiernie ważne – poruszono kwestie ochrony cmentarzy wojennych w Polsce oraz aspekty metodyczne, metodologiczne i prawne dotyczące prowadzenia badań na tego rodzaju stanowiskach.” – powiedział Mirosław Mazurek, kierownik prac archeologiczno-ekshumacyjnych
Kolejnym bardzo ważnym wydarzeniem łączącym wspomnianą konferencję i prace przy cmentarzu na szczycie góry Manyłowa, było sobotnie (01.10.2022) oficjalne otwarcie pierwszego lokalnego muzeum – Izbę Pamięci w Baligrodzie. Zajęła ona miejsce dawnej świetlicy miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. W uroczystościach brali udział pasjonaci z SEH Galicja i innych zaangażowanych stowarzyszeń oraz naukowcy z Fundacji Badań Nad Dziedzictwem Kulturowym, delegacja Nadleśnictwa Baligród, pracownicy lokalnego samorządu włącznie z Wójtem Gminy Baligród i wieloma innymi znakomitymi gośćmi. Całość odbyła się w symbolicznej asyście rekonstruktorów, których jedną z ról odegrał potomek Marszałka Józefa Piłsudskiego – Tomasz Jamróz-Piłsudski.
Otwarta Izba Pamięci w Baligrodzie to miejsce, które było potrzebne od dawna. Będzie przypominać tragiczną historię tych terenów w trakcie I wojny światowej oraz edukować szukających informacji młodszych jak i starszych odwiedzających. Większość przedmiotów, które trafiły na ekspozycje została odkryta w trakcie prac eksploracyjnych na górze Manyłowa, gdzie w 1915 roku stoczyła się jedna z bardziej krwawych walk w Karpatach.
Na wystawę poza artefaktami z pola Bitwy trafiły również; zdjęcia i reprodukcje pocztówek, stare mapy i dokumenty, obrazy itd. Jednym z ciekawszych obiektów jest m.in. nieśmiertelnik wraz z zachowaną karteczką z danymi, który należał do walczącego po stronie Austro-Węgierskiej 22-letniego Petera Draguna, pochodzącego z terenów obecnej Ukrainy. Placówka wciąż poszukuje i chętnie przyjmie materiały związane z I wojną światową oraz walkami w Bieszczadach, a szczególnie związane z Baligrodem czy Manyłową/Łysym Wierchem/Manilową.
Zdjęcia: Mariusz Burek, Grzegorz Słabiak, Tomasz Kajdan.